گاوآهن یا خیش ، یکی از انواع ادوات کشاورزی میباشد که برای کندن ، زیر و رو کردن و شخم زدن زمین استفاده میشود و دارای تیغه یا تیغه‌های فولادی سنگین میباشد و به وسیله چهارپایان یا تراکتور بر روی زمین کشت کشیده میشود.
این ابزار دارای تیغه هایی تیز میباشد که به داخل برگشته است و کشاورز قسمت سر آن را به گردن گاو یا به تراکتور می‌بندند و با آن زمین را شخم می‌زنند.
انواع گاوآهن
- گاوآهن برگردان دار
کاربردی ترین نوع گاو آهن می باشد و از دو ردیف خیش تشکیل شده است که دارای جهت های مخالف هم هستند کارکرد این نوع گاوآهن به این شکل است که خاک را برش میدهد و سبب زیر و رو شدن خاک و از بین بردن ریشه علف های هرز و مخلوط شدن بقایای گیاهان قبلی با خاک می شود
سه نوع گاو آهن برگردان دار در ادوات کشاورزی موجود است :
سوار شونده که مختص زمین های مزرعی کوچک میباشد و به نسبت 2 نوع دیگر اندازه و وزن پایینتری دارد.
نیمه سوار مناسب تراکتور های بزرگتر و مزارعی با اندازه های متوسط می باشد.
کششی که در زمین های مزروعی بزرگ استفاده میشود و از وزن و قدرت بسیار بالاتری برخوردار است از این رو به تراکتور های با توان بالا نیاز دارد.
نمونه ای از گاوآهن برگردان دار
- گاوآهن بشقابی
از تعدادی بشقاب مقعر تشکیل شده که زاویه دار و یا عمود بر روی زمین قرار می گیرد و لبه بشقاب ها میتواند دندانه دار یا صاف باشد. زمانی که کشاورز قصد داشته باشد علاوه بر بریدن و برگردان خاک، بقایای گیاهی موجود در زمین را هم برش دهد و با خاک مخلوط کنید استفاده از گاو آهن بشقابی بهترین گزینه است. سرعت عمل آن به نسبت گاوآهن برگردان دار پایین تر است
- گاوآهن چیزل
گاو آهن چیزل باعث خرد شدن خاک نمیشود بلکه خاک را برش داده و بدون اینکه بقایای گیاهان را با خاک تلفیق کند و در عمق بالاتری فعالیت میکند
- گاوآهن دوار یا روتیواتور
زمانی که نیاز باشد همزمان خاک ،حین شکسته شدن نرم شود و با بقایای گیاهان مخلوط گردد از این نوع گاوآهن استفاده میشود .
- گاوآهن زیر شکن
از این نوع برای رسیدن به لایه های زیرین خاک با عمق بیشتر استفاده میشود چون براثر حرکت ماشینهای کشاورزی ، لایه های زیرین زمین سخت میشود و از رسیدن مواد مناسب به عمق خاک و ریشه گیاهان جلوگیری میشود با استفاده از گاو آهن زیرشکن این لایه های سخت شکسته میشود .
نمونه ای از گاوآهن متصل شده به تراکتور
مزایای استفاده از خیش :
- تهویه خاک
- از بین بردن علفهای هرز
- از بین بردن تخم و لارو حشرات
- افزایش نفوذ جریان آب در خاک
قطعات و اجزای گاوآهن
- تنه : قطعه ای است که سایر اجزا بر آن سوار میشوند.
- خیش : مهترین بخش گاوآهن میباشد هر کدام از خیش ها به یک ساقه وصل میشود که عمل برش و برگرداندن خاک را برعهده دارد .
- ساقه : خیش ها بوسیله ساقه به شاسی وصل میگردد .
- صفحه برگردان: اصولا از جنس فولاد و دارای انحنا است و انحنای آن براساس جنس خاک انتخاب میشود.
- پیشانی : در قسمت جلویی صفحه برگردان واقع میشود و نسبت به بقیه قسمتهای صفحه برگردان بیشتر به زمین ساییده می شود.
- شاسی : درواقع قاب گاوآهن است که ساقه ها به آن وصل شده .
- تیغه : قطعه ای فولادی با لبه ی تیز که عمل بریدن خاک را برعهده دارد.
